Veel bewoners van Nieuw Crooswijk worden steeds bozer over de herstructurering die hun 'overkomt'. De voorgestelde aanpak van deze buurt is van grote omvang. Van de 2100 woningen zullen er volgens de huidige plannen 1850 gesloopt en zal een ongeveer even groot aantal teruggebouwd worden. Het groen zal zoveel mogelijk gespaard blijven. Het is een opgave die van nu tot en met het jaar 2016 loopt. Het tempo van verhuizen van huurders, eigenaren en winkeliers bepaalt de snelheid van de herstructurering.

Nieuw Crooswijk is het deel van de wijk tussen twee rustige groengebieden en tussen twee verkeersaders, ofwel de monumentale Algemene Begraafplaats Crooswijk en de Rooms-katholieke Begraafplaats, anderzijds de drukke Gordelweg en Nieuwe Crooswijkseweg. De buurt ligt op een steenworp van het Kralingse Bos. Dit alles geeft waarden aan. Een volkswijk, vlakbij de uitvalswegen, met recreatiegroen op loopafstand.

Veel bewoners ervaren het als een ongewenste vernieuwingsgolf door gemeente, deelgemeente, het Woningbedrijf Rotterdam (WBR), ERA Bouw en Proper-Stok. Dit ondanks de jarenlange voorbereiding en de inspraakrondes resulterend in bewonersvisie, structuurvisie, een masterplan en een bouwplan. Huurders, eigenaren, winkeliers en kunstenaars zaten aan tafel met de directeuren van WBR, ERA en Proper-Stok.

Met die bewoners is een leefbaarheidprogramma gemaakt. Erin staan afspraken over het onderhoud van te slopen huizen. Het betekent dat mensen die tijdens de ontruiming blijven, niet in een steeds verder verloederende omgeving komen te wonen. Beheer blijft een dagelijkse zorg.

Een vertegenwoordiging van de huurders heeft met WBR afgesproken: mensen die op 1 januari 2001 een huurcontract hadden krijgen terugkeergarantie; er komen realistische verhuisvergoedingen; er wordt geen dubbele huur betaald bij betrekken van een wisselwoning; enzovoort. Men doet zijn best veel van de huidige bewoners in de wijk te behouden. Dat vraagt om voldoende sociale huurwoningen. Tegelijk wil men een middeldure gezinswijk realiseren die de verdere vlucht van middengroepen uit de stad moet voorkomen.

En hoewel een aantal mensen zegt: ,,Dit had al jaren geleden moeten gebeuren,'' is een ander deel zo ,,ontsteld over de bulldozerachtige ingrepen'' dat men zich steeds breder verenigt. Onder andere is Croosje, de zus van Loesje, uit haar schulp gekropen en hangt overal ironische teksten op: 'Terugkeergarantie? Op de begraafplaats Crooswijk zeker!' Onder meer groeit de Federatie Bewonerscomités Nieuw Crooswijk snel naar 1000 sympathisanten. En heeft het een schotschrift het licht doen zien, kaarten verspreid en posters opgehangen met de tekst 'Slopen? Bezopen!'

Te drastisch

Dat geeft de verhardende sfeer aan. De plannen worden als veel te drastisch ervaren. Bij herhaling zijn afgelopen jaren door het WBR renovatierondes gehouden en is er dus goud geld geïnvesteerd. Dat deze opknapbeurten kwalitatief beneden de maat waren, wordt nu een sloopargument. De bouwtechnische staat van veel huizen zou niet goed genoeg zijn. De grove plastic kozijnen zijn lelijk en vaak te klein; het afwerkhout kiert; dakreparaties zijn uitgebleven, lekkages zijn het gevolg; her en der zijn huizen verzakt; de smalle straten zijn niet van deze tijd; onnozele schuurtjes hebben ruime binnenterreinen verkruimeld, enzovoort. Het WBR vroeg zich af of voor deze oudere woningen hernieuwde renovaties zullen lonen. Dankzij hun eigen pappen en nathouden in het verleden was hun antwoord: nee.

Dat werd het begin van een samenwerkingsverband met de ontwikkelaar en de bouwer/ontwikkelaar. En met de gemeente en deelgemeente om tot deze grote en grove herstructurering te besluiten.

Het WBR liet door het Centrum voor Onderzoek en Statistiek een huurderpeiling doen. Van de 1700 volwassen bewoners werden er meer dan 1000 gehoord. Van alle huurders wil ongeveer de helft in de nieuwbouw terugkeren. Of dat een reëel getal is, blijft de vraag: de huren worden aanzienlijk hoger, de huursubsidie wordt minder, de levenskosten gaan omhoog, de wijk verliest veel van zijn bekende, vertrouwde uiterlijk en van zijn sociale structuur.

Het betekent dat deze huurders worden gedwongen uit te wijken naar andere goedkopere wijken (waar dan weer herstructurering als oplossing moet worden ingezet). En dat kapitaalkrachtiger groepen hun plaats innemen in Nieuw Crooswijk. Herstructurering als dwangmiddel om stadsdelen uit de neergaande spiraal van verarming te krijgen. En tegelijk als impuls voor de 'stille' verplaatsing van economisch zwakkeren.

Woontevredenheid

Zonder op alle details te willen ingaan, dringen de vragen zich bij bosjes op: Hoe noodzakelijk is totale sloop en nieuwbouw gezien de bouwtechnische redenen (verzakkingen, lekkages, tocht, enzovoort)? Hoe noodzakelijk is het vernietigen van economisch kapitaal door een functionerende buurtwinkelstraat (Rusthoflaan) in het hart van Nieuw Crooswijk te slopen ter verbreding van die straat? Hoe vergoelijkt het WBR het te vernietigen kapitaal van de reeds gerenoveerde woningen? Hoe noodzakelijk vinden bewoners de aanpak, gezien de ouderdom van de huizen (gehorigheid, gebrek aan licht en ruimte, te weinig luxe, enzovoort)? Hoe kan het dat er nauwelijks onderzoek is gedaan naar de historische waarden in de wijk (terwijl er zichtbare monumenten staan)? Hoe komt het dat, ondanks deze voorgaande vragen, de beslissingen door (deel)gemeente zonder veel tegenargumenten worden gedragen?

Wie de 'paleisjes' van de bewoners met al hun huisvlijt heeft gezien, wie heeft ervaren hoe groot hun woontevredenheid is, kent de ambities op microniveau. Wie in vogelvlucht naar de wijk kijkt en de ouderdom van bijna honderd jaar ziet, beseft dat vroeg of laat aanpak nodig is, afgezien van de politieke dwangmethoden om de buurt te 'verrijken'. Dat is ambitie op macroniveau.

Die twee inzichten botsen nu in alle hevigheid. Afspraken worden in twijfel getrokken. Waardoor het geloof in de goede bedoelingen van beide partijen slinkt. Waardoor het voordeel van de twijfel verdampt. Waardoor de energie om die weerstand te overwinnen steeds groter moet worden en waardoor het glijmiddel van verleidelijke artist's impressions steeds zanderiger wordt.