NRC Handelsblad, 25 september 2005

 

Vieze lucht blijft nieuwbouw hinderen

 

Nederland krijgt van Europa meer tijd om te voldoen aan de normen voor schone lucht. Maar of er nu volop gebouwd kan worden, is onzeker.

 

Door onze redacteur

AR]EN SCHREUDER

ROTTERDAM, 24 SEPT. Nederland kan weer gaan bouwen. Dat was de voorzichtige conclusie die beleidsmakers deze week trokken uit de presentatie van de strategie van de Europese Commissie om de lucht in Europa de komende vijf­tien jaar schoner te maken. “We zijn redelijk tevreden”, zegt Cor LameIs, burgemeester van Houten en voorzitter van de commissie milieu van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), die de afgelopen jaren sterk heft aangedrongen op maatregelen om te voorkomen dat Nederland ‘op slot’ gaat als gevolg van de strenge Europese normen voor schone lucht.

      Nederland haalt de Europese normen voor fijn stof en stikstofdioxide niet. Dat is “ongewenst”, zo schreef staatssecretaris Van Geel (Milieu, CDA) deze week in een brief aan de Tweede Kamer, vanwege de effecten zoals “vroegtijdige sterfte en verminderde long­functie”. Misschien nog alarmerender, althans voor bestuurlijk Nederland, is dat de afgelopen twee jaar veel bouwplannen om deze reden zijn vertraagd, gewijzigd of geschrapt.

      Uit een onderzoek in opdracht van het ministerie van VROM blijkt dat bij ruim veertig procent van de enkele duizenden Nederlandse bouw­plannen “knelpunten” zijn. De lucht is er niet schoon genoeg om te kunnen wonen en werken. De meeste van de knelpunten liggen in het zuiden, “grofweg ten zuiden van de lijn Amsterdam, Amersfoort en Arnhem”, aldus het rapport. Het ministerie van VROM heeft nu twaalf knelpunten tot pilot verheven waar nieuwe regels en maatregelen een oplossing moeten bieden. Daaronder zijn het Centraal Station van Utrecht, bebouwing langs de Amsterdamse rondweg A10-West, de Tweede Maasvlakte, en nieuwbouwwijken in Den Haag, Rotterdam, Hendrik-Ido-Ambacht en Ede.

      Het kabinet trekt de komende tien jaar 900 miljoen euro uit om de lucht schoner te maken. Het gaat om maatregelen zoals het stimuleren van roet­filters bij diesel­auto’s, het verlagen van de maximumsnelheden op auto­snel­wegen en de introductie van ‘lucht­wassers’ in de vee­houderij.

      Daarbij komen maatregelen op lokaal niveau. Tachtig Nederlandse gemeenten maken plannen om iets aan de vuile lucht te doen. Een bekend voorbeeld is dat Amsterdam oude vrachtwagens de toegang tot de binnenstad ontzegt. Daarnaast komen er ook nog Europese ‘bronmaatregelen’, zoals strengere eisen voor autofabrikanten. Met dit pakket, verwacht Van Geel, zal niet alleen de volks­gezondheid gebaat zijn, maar zal tenminste twee­derde van de bouwplannen alsnog kunnen doorgaan, en uiteindelijk meer dan negentig procent”, aldus zijn wordvoerder.

      Voor het welslagen van Operatie Schone Lucht hangt veel af van de houding van de Europese Commissie. Uitspraken van de Griekse euro­commis­saris Stavros Dimas (milieu) hebben deze week bestuurlijk Nederland weer enige hoop gegeven. “Dimas heeft ons het sleuteltje gegeven van het slot op Nederland”, zegt burgemeester Lamers van Houten. Niet alleen krijgt Nederland waarschijnlijk enkele jaren langer de tijd om te voldoen aan de normen voor fijn stof en stikstofdioxide, maar ook hoeft het aandeel van zeezout in de concentratie fijn stof niet worden meegerekend.

      De grootste klapper zou moeten komen van de Hollandse wens om te kunnen ‘salderen’. Dat wil zeggen dat als een bouwproject de luchtkwaliteit ter plaatse zou schaden, dit toch kan doorgaan als elders deze verslechtering van de luchtkwaliteit wordt gecompenseerd. Over de vraag in welke mate Nederland hiermee uit de brand is geholpen, lopen de meningen uiteen. Lamers meldt enthousiast dat de Europese Commissie een “gebieds­gerichte benadering” toestaat. “Brussel geeft een interpretatie aan de richtlijn die de Raad van State het alibi ontneemt om bouwplannen af te keuren”, zegt hij. Iets terughoudender is het ministerie van VROM. “Dat moet allemaal nog blijken.”

      Onderzoekers van advies- en ingenieursbureau DHV zijn ronduit sceptisch over het effect. De vraag is vooral hoe groot het gebied is waar de saldobenadering mag worden toegepast. “De huidige Nederlandse wetgeving staat onder voorwaarden een saldering op het niveau van een agglomeratie toe”, zegt Arno Fluitman, projectmanager luchtkwaliteit bij DHV. “Dat betekent dat bijvoorbeeld een rondweg om een dorp kan worden aangelegd. Maar de plannen voor veel nieuwbouwwijken of nieuwe wegen zijn daarmee niet geholpen.” Er liggen plannen van het kabinet om een saldering op nationaal niveau mogelijk te maken, maar daarover moet de Raad van State nog een uitspraak doen, waarschuwt Fluitman.

      De Europese Commissie laat weten dat het lidstaten onder strikte voorwaarden “flexibel” wil laten omgaan met de richtlijn voor luchtkwaliteit, bijvoorbeeld door de landen meer tijd te gunnen, maar dat er nog niets is afgesproken over een eventuele saldobenadering. En vooral mag niet worden vergeten dat de maatregelen niet zijn bedoeld om de ontwikkeling van een lidstaat te frustreren, maar om de gezondheid van Europeanen te bevorderen. “Als bouw­plan- nen niet doorgaan kost dat geld, maar als een deel van de eigen bevolking vroegtijdig sterft, kost dat nog veel meer”, zo heet het.