Trouw, 28 januari 2005

 

Bouwen voor rijken tast oude wijken aan 

Shocktherapie maakt wijken niet perse leefbaar

 

Arme wijken platgooien en mooie huizen bouwen voor de middenklasse is niet de manier om rijkeren binnen de stad te houden. De oorspronkelijke bewoners worden dan de dupe.

 

STEDENBOUW

Hans Teerds

Hans Teerds is architect, stedenbouwkundige en onderzoeker aan de TU Delft.

 

De landschapsarchitect Adriaan Geuze luidde in deze krant de noodklok over het zuidelijke deel van de Randstad (vrijdag 21 januari). De steden jagen daar de midden­klasse de stad uit. En zonder midden­klasse verarmen de steden. De oor­zaken zijn het gebrek aan woningen voor deze klasse én het verrommelen van het ‘ommeland’. 

Eén van de projecten die hij zelf inzet om deze verloedering tegen te gaan is de sloop en her­bouw van Crooswijk. Van de 2100 woningen die hier staan, stelt Geuze voor om er 1800 te slopen en er nieuwe woningen voor terug te bouwen. Woningen voor de middenklasse. Dat doet hij goed: de huizen worden ruim. Uit de brede straten worden auto’s geweerd, zodat kinderen er volop kunnen spelen. Elke woning krijgt een eigen voordeur aan de straat en een tuin aan de binnenzijde van de woonblokken. Dat moet een heerlijke wijk worden! Voor de middenklasse.
      Het huidige Crooswijk is echter ook een mooie wijk in Rotterdam. De wijk ligt ingeklemd tussen twee prachtige begraafplaatsen en de Rotte, waarlangs het mooi wandelen is. De bewoners wonen er met plezier. De woningen zijn niet slecht: in het verleden zijn ze goed gerenoveerd. Ze zien er trouwens ook mooi uit: bijna on-Rotterdams met van die Amster­damse School-details. De tegeltableaus in het trappenhuis, de versierde leuningen, de ver­schil­lende metselverbanden geven de blokken een fijnzinnig karakter. De wijk is ook echt stedelijk: diversiteit aan functies (wonen, bedrijvigheid en winkels) en van bevolkings­samen­stelling, een vermenging van oude en nieuwe bebouwing, best bereikbaar en dichtbij het centrum. Een wijk met toekomst, lijkt mij.
      Geuze lijkt daar echter geen aandacht voor te hebben. Hij richt er zich specifiek op de midden­klasse. Logisch, gezien zijn analyse van de problematiek. Maar kan je deze problematiek oplossen in één wijk? Natuurlijk niet, één plan is als een druppel op een gloeiende plaat. Een stap die wel genomen moet worden en die een vervolg moet krijgen in andere projecten om de middenklasse te behouden voor de stad. De problemen zullen ook niet alleen stedenbouwkundig opgelost kunnen worden, daar is meer voor nodig. Het heeft ook te maken met werkgelegenheid en bereikbaarheid, met veiligheid en sociale structuren. 
      Elke keer, op elke locatie, in elke concrete situatie zal gevraagd moeten worden hoe om te gaan met het bestaande. Platgooien en bouwen voor de klasse die de stad nodig heeft? Of trans­formatie van het bestaande zodat de lokale problemen worden opgelost en sociale structuren niet doorbroken worden? Dat laatste lijkt mij meer recht te doen aan alle betrok­kenen, aan de huidige bewoners. Of om het met andere woorden te verduidelijken: we kunnen de plannen die Geuze heeft gemaakt voor Nieuw,Crooswijk niet alleen toetsen aan zijn verhaal over de Randstad-Zuid. Dat is veel te abstract voor zo’n concrete situatie.
      Ingrepen in de woonomgeving moeten (minimaal ook) geworteld zijn in de situatie van de wijk zelf. Crooswijk kan inderdaad meer diversiteit aan inkomensgroepen gebruiken. Maar is daar Geuzes shock-therapie bij nodig? Het kan ook simpeler. Met niet al te grote ingrepen kan binnen de bestaande woningblokken de gewenste differentiatie gerealiseerd worden. Er hoeven alleen hier en daar wat woningen samengevoegd te worden, ze kunnen worden verkocht, de openbare ruimte kan zo worden heringericht dat er plekken ontstaan voor kinderen om te spelen en op cruciale plekken kan een en ander worden gesloopt een bij­gebouwd.
      Kijk, dan krijg je een wijk die in zichzelf diversiteit biedt, die herkenbaar blijft en waar diverse bevolkingsgroepen en inkomensklasse met plezier de straten zullen delen. Echt stedelijk wonen. Geuzes ontwerp daarentegen zal leiden tot wellicht iets meer woningen voor de middenklasse, maar Crooswijk is er de dupe van. De huidige bewoners kunnen er niet terugkeren, het bestaande is onherkenbaar veranderd, de sociale structuren zijn doorbroken en de wijk is even ongedifferentieerd: een enclave van rijker tussen de niet-aangepakte ‘armere’ buurten.