BN/De Stem, 7 april 2005

 

Rechter kan nu ieder bouwproject afkeuren

Door Arthur ‘t Hart 

Donderdag 7 april 2005 - Het milieu is terug van weggeweest. BIJ Milieudefensie en aanverwante clubs worden de flessen ontkurkt en de messen geslepen. Een advies van de Raad van State over luchtvervuiling heeft de uitvoering van talloze wegenaanleg- en bouwprojecten onzeker gemaakt. Voor staatssecretaris Pieter van Geel en het hele kabinet geldt: vluchten kan niet meer. Het milieu is helemaal terug van weggeweest. 

Een kleine greep. Uitbreiding van de Rotterdamse haven met de Tweede Maasvlakte. Industrieterrein Moerdijkse Hoek (Moerdijk II). Verdubbeling van de toeleidingswegen naar de Westerscheldetunnel. De nieuwe A4 tussen Bergen op Zoom en Dinteloord. Spitsstroken langs snelwegen tegen de files. 

Al deze grote projecten staan op losse schroeven, nu de Raad van State heeft uitgemaakt dat de regering en andere overheden zich strikt moeten houden aan een richtlijn van de Europese Commissie over stikstofdioxide en fijn stof (roet van auto’s) in de lucht. Maar daar blijft het niet bij. In gebieden waar de luchtkwaliteit toch al beneden de maat is -en dat zijn vooral Zuid­west-Nederland en de Randstad -kan vanaf nu ieder plannetje voor een kantoorgebouw, en woningproject, een bedrijventerrein of een parkeergarage bij de bestuursrechter worden aangevochten. Met grote kans op succes. Daar zorgt Milieudefensie wel voor, dat met de Raad van State-uitspraak in de hand in de startblokken staat om een lawine aan procedures op de overheid los te laten. 

Eigen schuld, dikke bult, vindt campagneleider verkeer Joris Wijnhoven van Milieudefensie. “Staatssecretaris Van Geel en het hele kabinet hebben de kop in het zand gestoken. Tenen­krommend, zoals ze alleen oog hadden voor de aanleg van nieuw asfalt en wat het milieu betreft de andere kant op keken. De Raad van State heeft ze terug bij de realiteit gebracht: Nederland is gewoon gebonden aan de Europese wetgeving. Het mobiliteitsplan van dit kabinet, voor honderden miljoenen aan nieuwe wegen en spitsstroken, kan gevoeglijk de prullenmand in.” De veelgeplaagde Pieter van Geel (CDA), staatssecretaris van Milieu in een milieu-onvriendelijk kabinet, dacht nog wel dat-ie het voor elkaar had. De lucht­kwaliteits­normen van Brussel dateren al uit 1999 en in 2010 moeten alle EU-lidstaten er volledig aan voldoen. In West- en Zuid-Nederland worden die normen op tal van plaatsen verre over­schreden. De bestuursrechter werd steeds kritischer: die haalde op grond van de EU-regels al plannen voor onder meer het Stationsplein in Amsterdam, het nieuwe ADO-stadion in Den Haag, een industrieterrein in Hendik Ido Ambacht en enkele spitsstroken onderuit. 

Geen nood, dacht Van Geel: we bepalen gewoon dat de gemeenten mogen bouwen wat ze willen, want die normen voor fijn stof zijn louter een Rijksaangelegenheid. En voor het landelijk gebied, waar de nieuwe snelwegen en spitsstroken moeten komen, gelden ze ook niet: daar heeft immers hooguit een koe last van de vieze lucht. Tegelijkertijd bepleit Van Geel bij de Europese Commissie verzachting van de normen voor Nederland en uitstel tot 2015. Ons land, zegt hij, heeft immers veel last van vervuiling vanuit het omringende Vlaanderen en Duitsland. Bovendien komt een deel van ‘ons’ fijn stof uit het zout van de zee en dat is onschuldig.
De Raad van State haalt die ruimhartige interpretatie nu genadeloos onderuit. De Europese richtlijn geldt voor álle overheden, ook voor gemeenten en hun projecten. En ze geldt overal, óók voor een nieuwe weg of spitsstrook door het weiland. De redenering van de Raad is dat die weg of strook met z’n extra autoverkeer de lucht weliswaar niet in die wei zelf te vuil zal maken, maar wél in de stad waar hij naartoe leidt en waar de vervuiling toch al groot is. Dus mag het niet.  

Datzelfde geldt voor een nieuw kantoorgebouw, bedrijventerrein, verkeerstunnel, scholen­gemeenschap, wooncomplex of parkeergarage in of bij die stad: ze trekken extra verkeer aan, waardoor de norm nét overschreden kan worden. In relatief ‘schone’ gebieden als Groningen is dat geen probleem. Maar in Zuidwest-Nederland -waar de luchtkwaliteit toch al op het randje of daar overheen is- kan de rechter nu ieder bouwproject afkeuren. 

Milieudefensie schroomt niet, daarvan gebruik te maken. Joris Wijnhoven: “We hebben gewoon recht op gezonde lucht, net als op schoon drinkwater. Jaarlijks sterven in dit land 5000 mensen door de luchtverontreiniging. Dat nota bene de staatssecretaris van Milieu aan de normen ging morrelen in plaats van zich te bekommeren om de gezondheid van mensen, is meer dan gênant. Daar kunnen wij nu een einde aan maken.” Niet alleen het Rijk, ook de meeste gemeenten -in slaap gesust door de luchtspiegelingen van Van Geel- hebben het laten afweten, zegt hij. Toch zit Nederland nu niet ineens helemaal ‘op slot’; er kan wél wat, mits de normen gerespecteerd worden. 

Wijnhoven: “Maar die normen knellen nu wel zwaar. Dat betekent dat op alle niveaus snel werk moet worden gemaakt van luchtkwaliteit. Dus: roetfilters verplicht stellen, zuinige auto’s bevorderen, diesel via hogere accijns ontmoedigen. De snelheid bij de steden moet naar 80 kilo­meter en nieuw asfalt kan niet meer. Gemeenten kunnen de bussen op gas laten rijden en goede verkeerscirculatieplannen opstellen. Aan de rand van de stad autotransferia aan­leggen en zorgen voor goed openbaar vervoer naar de binnensteden. Tilburg, waar ze met deze zaken bezig zijn, bewijst dat het kan.Zo verminder je de vervuiling en maak je projecten weer mogelijk.” Maar zo ver is het nog lang niet. Het advies van de Raad van State betekent een enorme steun in de rug voor bewoners van het centrum van Den Haag, die samen met Milieudefensie eisen dat vrachtwagens en bussen worden geweerd uit hun beroete en ongezonde straten. 

De actie die de milieuclub samen met bewoners voert tegen een nieuw groot Jan Tinbergen­college pal langs de A58 in Roosendaal krijgt ook een oppepper: “Die zaak kan nu bijna niet meer stuk:” Dat geldt ook voor de felbevochten A4 (Bergen op Zoom-Dinteloord). Wijn­hoven, lachend: “Het noordelijk gedeelte bij Delft is nu sowieso ondenkbaar. En bij Bergen lukt het ons ook vast wel plekken te vinden waar de fijnstof-norm overschreden wordt. Dan volgt een procedure en is het gedaan.” Ook voor Moerdijk II, dat veel (vracht)verkeer zal aantrekken, voorspelt hij zwaar weer. ,Als ze dat bedrijventerrein nu nog doorzetten, gaan wij procederen. Overheden die de kop in het zand blijven steken, krijgen de kous op de kop. Want we hebben recht op schone lucht.”